در دنیای هنر اسلامی، هر آثاری که به سرمایههای فرهنگی و مذهبی جوامع مسلمانان اختصاص داشته باشند، از اهمیت ویژهای برخوردارند. یکی از این آثار با ارتباط مستقیم با عبادات و مراسم مقدس اسلامی، فرش سجاده ای کاشان بهحساب میآید.
این فرشها که عمدتاً برای مساجد و نمازخانهها بافته میشوند، در دو نوع اساسی طرح محرابی و بیمحراب تقسیمبندی میشوند. از جمله نقشههای بدون محراب مسجدی، فرش سجاده تشریفاتی بهعنوان ارمغانی ارزشمند و معنوی در جلوهی فضاهای مقدس شناخته میشود.
از جهت دستهبندی عمده، سجاده فرش مسجد معمولاً به دستههای مختلفی تقسیم میشود، که هرکدام به نوعی کارایی و زیبایی متفاوت را به ارمغان میآورد. اما در این میان، نوع غیرمحرابی فرش تشریفاتی، بهواسطهی طرحها و سبکهای منحصربهفرد خود، جایگاه ویژهای دارد.
فیلم فرش سجاده تشریفاتی کاشان
فرشهای تشریفاتی در میان کارخانهداران و فروشندگان قالی ماشینی بهویژه بهعنوان فرش کناره شناخته میشوند. این امر از آن جهت است که این نوع فرشها بهدلیل عرض کمی که معمولاً دارند (حدود 0.5 تا 1 متر)، بهطور اختصاصی برای استفاده در کنار فرشهای اصلی با فضای کم طراحی میشوند.
فرشهای کناره یا تشریفاتی، بهخاطر توانایی آنها در تأمین نیازهای مکانهایی با فضای محدود و همچنین طول زیاد، یک گزینهی مناسب برای اماکن مختلف محسوب میشوند.
در کارخانه سجاده فرش کاشان، چند نوع فرش سجاده تشریفاتی مخصوص مسجد و حسینیه با ظرافت بسیار بالا بافته میشود. این فرشها از نقوش گل و بوته و نقوش هندسی شمسه و ترنج بهرهمند میباشد. این طرحها اصیل و کاملاً ایرانی هستند که در فیلم تهیه شده از شرکت قابل مشاهده هستند.
مزایای استفاده از فرش سجاده تشریفاتی
استفاده از فرش مسجد تشریفاتی بهجای دیگر فرشهای ماشینی مانند طرح محرابی، دارای چند مزیت کلیدی است که در زیر به تفصیل آنها را بررسی میکنیم.
۱. استفاده از فضای محدود:
یکی از مزایای بارز فرش سجاده تشریفاتی نسبت به فرش محرابی، مناسب بودن برای مکانهای با فضای محدود است. در مساجد و نمازخانههایی که مساحت کمی دارند، استفاده از قالی طرح تشریفاتی بهدلیل نداشتن محراب و ایجاد فاصلهی کمتر بین نمازگزاران، این امکان را فراهم میکند که تعداد بیشتری از مردم در این فضاها قرار بگیرند و بهصورت مؤثرتر نماز بخوانند.
۲. کاهش پرتی و ضایعات:
یکی از مزایای قابل توجه فرش نماز طرح تشریفاتی، کاهش مقدار پرتی و ضایعات در مقایسه با فرش سجاده ای محرابی است. طاقههای محرابی برای ایجاد تراز محرابها نیاز به قرارگیری هر رول پشت رول دیگر دارند که موازی باشند. این باعث افزایش مقدار پرتی و ضایعات در فرآیند نصب قالی مسجدی میگردد.
۳. کاهش هزینه و مقرون بهصرفهتر بودن:
با کاهش متراژ تولید و کم شدن ضایعات، قیمت سجاده فرش تشریفاتی نسبت به طرح محرابدار کاهش مییابد. این کاهش هزینه میتواند به مساجد و نمازخانهها کمک کند تا مقرون بهصرفهتر و بهینهتر از این فرشها استفاده نمایند.
بهطور کلی، استفاده از فرش سجاده تشریفاتی بهجای فرشهای محرابی در مساجد و نمازخانهها، با توجه به مزایای مطرح شده، یک گزینهی مؤثر و اقتصادی بهنظر میرسد.
انواع فرش سجاده تشریفاتی مسجد | ابعاد عرض طاقه رولی | ابعاد طول طاقه رولی | رنگبندیهای زمینه |
---|---|---|---|
تک حاشیه و 2 حاشیه | 125 سانتیمتر | بسته به صف نماز متغیر است. | سبز، آبی، قرمز و گردویی |
انواع فرش سجاده تشریفاتی | اندازه عرض رول | اندازه طول رول |
---|---|---|
تک حاشیه و 2 حاشیه | 125 سانتیمتر | متغیر بسته به صف نماز |
فرش سجاده تشریفاتی تک حاشیه
فرش طرح سجاده تشریفاتی با تک حاشیه، یکی از محبوبترین و پراستفادهترین نوع فرشهای ماشینی در اماکن مقدس محسوب میشود.
این تک حاشیه بهطور معمول برای جای مهر و سجده توسط نمازگزاران بهکار میرود. اما جالب است بدانید که در برخی از مناطق، بهخصوص مناطق سنینشین، از حاشیهی کناری برای قرار گرفتن پای نمازگزاران استفاده میشود. این تنوع در استفاده از حاشیه نشان از انعطافپذیری و تطابق این فرش مسجدی با نیازهای مختلف محلی دارد.
نقشهای بهکاررفته در فرش سجاده تشریفاتی نیز اغلب از دو دستهی گل و بوته و نقشهای هندسی شمسه و ترنج تشکیل شدهاند. نقشهای گل و بوته با زیباییهای خاص خود، ارتباط نزدیکی با فرهنگ ایرانی دارند و بهعنوان نمادهایی از زیبایی و عظمت هنر اسلامی در این فرشها نقش میبندند.
همچنین نقشهای هندسی شمسه و ترنج که ترکیبی از طرحهای ایرانی اسلامی هستند، با الهام از هنر و هندسهی اسلامی به تشکیل این نوع فرش نماز میپردازند.
فرش سجاده ای تشریفاتی با 2 حاشیه
این نوع فرشهای تشریفاتی با استفاده از دو حاشیه که هرکدام نقوش و طرحهای خود را دارند، به طراحیها و جلوههای متنوعی دست یافته و جایگاه خاصی در فرهنگ هنری اسلامی دارند.
فرش سجاده تشریفاتی با دو حاشیهی کناری، خیلی کم برای مساجد بهکار میرود. این نوع فرشها بیشتر بهعنوان فرش کناره در منازل یا در سالنهای تشریفات مورد استفاده قرار میگیرند.
در ادامه، یک نمونهی واضح از فرش سجاده ای با 2 حاشیه که بهصورت ویژه برای مسجد بافته شده است، مشاهده میشود. این فرش با استفاده از طرحهای عشایری و با قرار دادن یک حاشیه برای پای شخص نمازگزار و حاشیهی دیگر بهعنوان جای مهر نمازگزار، نهتنها ابعاد عبادی بلکه ابعاد هنری و زیبایی را نیز به نمایش میگذارد.
تفاوت طرح فرش سجاده تشریفاتی با دیگر مکانها
تمایز مهم بین فرش تشریفات مسجد و فرش تشریفاتی مکانهای دیگر در نوع نقشها و طرحهای بهکاررفته است.
فرش سجاده تشریفاتی مساجد، به طور معمول از نقشها و نگارههایی با مضامین اسلامی و مذهبی مانند طرحهای شمسه بهره میبرد. این نقشها با هدف ایجاد فضای معنوی و سازگار با ارادهی مکانهای دینی، با دقت طراحی میشوند.
بهعنوان مثال، در فرش نمازخانه و مسجد، از نقوش شمسه و تذهیب بهوفور استفاده میشود. این نقوش، بهطور معمول، الهام گرفته از عناصر هنر اسلامی، در طراحیهای فرش نمازگزاران جای میگیرند. این طرحها به نمایندگی از ارزشها و عظمت فضاهای دینی، احساس صمیمیت و ارتباط عمیق با مفهوم دینی را ایجاد میکنند.
در مقابل، قالیهای تشریفاتی مورد استفاده در راهروها و سالنها بهطور کاملاً متفاوت طراحی میشوند. این فرشها اغلب از نقش و نگارههای ساده و بدون طرح استفاده میکنند. اگر تاکنون فرش راهروهای هتلها را مشاهده کرده باشید، ممکن است طراحیهایی با زمینههای کاملاً ساده یا در حد اشکال هندسی مانند لوزی مشاهده کنید.
تفاوت رنگبندی سجاده فرش تشریفاتی با دیگر مکانها
از ویژگیهای بارز دیگر فرش سجاده تشریفاتی که آن را از سایر فرشهای تشریفاتی متمایز میکند، رنگبندی کاملاً متفاوت آن است.
در تولید سجاده فرش ماشینی رنگهای زمینهای چون سبز یشمی، آبی فیروزهای، قرمز روناسی و یا گردویی و فیلی استفاده میشود.
تصمیم به استفاده از این رنگهای متنوع در فرش سجاده مسجد طرح تشریفاتی بهمنظور ایجاد تطابق با محیط مذهبی و ایجاد جوی معنوی در فضاهای مسجدی گرفته میشود. این رنگها نهتنها به زیبایی و تنوع در مکانهای دینی اطلس میزنند، بلکه بهعنوان نمایانگر زندگی و رنگآمیزی در دنیای مذهبی عمل میکنند. هر یک از این رنگها نقش مهمی در ایجاد ارتباط عمیق با عبادتکنندگان دارند و به جلوهی بینظیری از مکانهای دینی مبدل میشوند.
در مقابل، در فرشهای تشریفاتی مخصوص راهروها، هتلها و سالنها بهطور عمده از تکرنگی با زمینهی قرمز استفاده میشود. رنگ قرمز در این حالت بهعنوان نماد توجه و اهمیت در مراسمهای رسمی و تشریفاتی مورد استفاده قرار میگیرد.