فرش همواره یکی از هنرهای باستانی و فرهنگی مهم در جوامع اسلامی به‌شمار می‌رفته است. امروزه نوع خاصی از فرش به نام فرش مسجدی محرابی و تشریفاتی به منظور مفروش کردن اماکن متبرکه مانند مساجد و نمازخانه‌ها تولید می‌شود. این نوع سجاده فرش اغلب به‌صورت ماشینی در شرکت‌های سجاده‌باف کاشان تولید می‌شود.
فرش مسجدی کاشان دارای طرح‌های مختلفی می‌باشد که هر کدام از آنها ویژگی‌های منحصر به‌فردی دارند و به زیبایی و شکوه مکان‌های متبرکه اضافه می‌کنند.
این مقاله توسط گروه تحلیلی شرکت فرش ثریا کویر به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان برجسته در کاشان تنظیم شده و در ادامه، شما را با طرح‌ها و نقوش معمول آشنا می‌کنیم. همچنین درمورد اهمیت و نقش انواع فرش سجاده کاشان در مکان‌های متبرکه مانند مساجد و نمازخانه‌ها اطلاعاتی را ارائه می‌دهیم.
فیلم فرش مسجدی محرابی
به‌طور کلی همه‌ی طرح‌های سجاده فرش کاشان بر پایه‌ی نقوش اسلامی و همچنین هنرهای سنتی ایرانی می‌باشند.
یکی از معمول‌ترین نقشه‌ها، طرح فرش مسجدی محرابی است که به‌منظور ایجاد جو مذهبی و تقرب به خداوند در مکان‌های مذهبی استفاده می‌شود.
بسیاری از فرش‌های سجاده ای دارای طرح‌های هنری و ابتکاری هستند که هریک از این طرح‌ها معمولاً جهت تزئین و زیبایی فضای داخلی مسجد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
فیلمی از کارخانه تولیدی فرش ثریا کویر کاشان به‌عنوان منبعی جهت آشنایی با انواع طرح‌های موجود و کیفیت محصولات آماده کرده‌ایم. این فیلم می‌تواند به خریداران کمک کند تا با فرش مسجد در انواع طرح‌ها آشنایی پیدا کنند.
فرش مسجدی در طول زمان
تطور فرش نمازخانه و مسجد در طول زمان از جنبه‌های مهمی است که نشان‌دهنده‌ی عمق و اهمیت این هنر در فرهنگ اسلامی است. در طول تاریخ، فرش طرح سجاده تغییرات متعددی را تجربه کرده و تأثیرات مختلفی از جمله تغییرات در تکنولوژی تولید، سلیقه‌های هنری و عوامل فرهنگی را تجربه کرده است.
تکنولوژی تولید: با ظهور تکنولوژی‌های نوین و نوظهوری صنعت ماشین‌آلات قالی‌بافی، تولید فرش مسجدی محرابی یا گنبدی به‌شکل ماشینی و به‌صورت سریع‌تر انجام شد. این تغییر تا حدودی روی طراحی و کیفیت فرش‌ها اثر گذاشت.
تغییر در سلیقه‌ها: تغییر در سلیقه‌ها و مد روز باعث تنوع در طرح‌ها و نقوش فرش سجاده ای کاشان شد. در دوره‌های مختلف، طرح‌ها از عناصر مذهبی و معنوی گرفته تا طرح‌های گل و بوته تغییر کرد.
تأثیرات فرهنگی و اجتماعی: تطور فرش محرابی همواره تحت تأثیرات اجتماعی و فرهنگی جامعه‌های اسلامی قرار گرفته است. برخی از فرش‌ها تأثیرات فرهنگی خاص خود را دارند و نمایانگر ارزش‌ها و باورهای مذهبی جامعه هستند.
تولید بهره‌وری: تازه‌ترین تغییرات در بافت سجاده فرش ماشینی بهبود در تکنولوژی تولید و کاربرد مواد با کیفیت بالا می‌باشند. این تغییرات منجر به افزایش بهره‌وری در تولید و کاهش هزینه‌ها شده و به مساجد امکان مفروش کردن با فرش‌های زیبا و مقرون به صرفه‌تر را می‌دهد.
طرح فرش مسجدی محرابی و تشریفاتی
تاریخچه‌ی طراحی فرش نماز نشان از تکامل مداوم و پیوسته‌ی این هنر دارد که با تغییرات در زمینه‌ی تکنولوژی و فرهنگ مذهبی مسلمانان تشکیل شده است. این دگرگونی طرح‌ها و نقشه‌ها، نمایانگر چگونگی تأثیر فرش سجاده مسجد بر جلب نمازگزاران و ایجاد ارتباط بین هنر و مذهب در جوامع اسلامی می‌باشد. در زیر علاوه بر ارائه‌ی یک جدول اطلاعاتی، دو دسته‌بندی اصلی فرش مساجد را تشریح کرده‌ایم:
فرش مسجدی محرابی
فرش سجاده ای محرابی به‌عنوان یکی از انواع فرش‌های مذهبی و مخصوص، از ویژگی‌های منحصر به‌فردی برخوردار است که به ارتباط نمازگزاران با عبادت و انجام نماز کمک می‌کند. این فرش‌ها دارای طرح محراب مسجد هستند که در کل رول فرش تکرار می‌شوند.
در سجاده فرش مسجدی محرابی یا گنبدی دو لچک دیده می‌شود که در مرکز آن فضایی طاقدار مانند محراب مسجد را نمایش می‌دهند. این محراب نمایانگر مرکز عبادت و تمرکز نمازگزاران می‌باشد.
هر طاقه‌ی فرش سجاده محرابی معرف یک صف و هر تک محراب به‌عنوان جایگاه یک نمازگزار برای انجام عبادت و نماز قلمداد می‌شود.
محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین طرح برای مساجد و نمازخانه‌ها همین طرح محرابی است که بالای 70 درصد از فروش شرکت‌های سجاده‌بافی می‌باشد.
فرش مسجدی تشریفاتی
فرش طرح تشریفاتی هم یکی از ارکان اساسی در تزئین و دکوراسیون مکان‌های مذهبی و متبرکه است. طرح‌های گل و بوته، اشکال هندسی و اسلیمی که روی این فرش‌ها قرار می‌گیرند، به مکان‌های مذهبی جذابیت و شکوه اضافه می‌کنند و تمامیت را تأکید می‌کنند.
فرش تشریفاتی به گونه‌ای طراحی می‌شود که یک حاشیه در کنار آن ایجاد می‌شود. این حاشیه‌ی ساده و زیبا جهت قرار دادن جای مهر استفاده می‌شود؛ البته در برخی مساجد از این حاشیه برای ایستادن فرد نمازگزار استفاده می‌شود.
ابعاد فرش سجاده ای تشریفاتی و محرابی از نظر عرض طاقه دارای یک سایز ثابت و استاندارد 125 سانتی‌متر می‌باشد؛ اما از نظر طول رول، به سفارش مشتری و اندازه‌ی صف‌های مسجد بستگی دارد.
دلایل استفاده از فرش مسجدی محرابی
امروزه به دلایل مختلفی از فرش‌های سجاده مخصوص به جای فرش‌های معمولی در مساجد و نمازخانه‌ها استفاده می‌شودکه در ادامه به چند مورد مهم اشاره می‌کنیم:
1. زیبایی و تزئین:
یکی از دلایل اصلی استفاده از فرش مسجدی محرابی در مساجد، زیبایی و تزئین این اماکن است. طراحی‌های مذهبی، هنری و نقش‌های گل و بوته‌ای در این فرش‌ها به جلب نمازگزاران و ایجاد جو معنوی کمک کرده و به شکوه مکان‌های متبرکه اضافه می‌کنند.
2. سهولت در نصب و نگهداری:
سجاده فرش‌های ماشینی دارای ابعاد استاندارد و مخصوصی هستند که نصب و نگهداری آنها بسیار ساده‌تر از فرش‌های معمولی با ابعاد مختلف است. این امر باعث می‌شود که مساجد بتوانند به‌سرعت و با هزینه‌ی کم‌تری مفروش شوند.
3. پوشش کامل فضا:
با توجه به تولید فرش‌های سجاده ای در متراژ‌های طولی مختلف، این فرش‌ها می‌توانند کل فضای مسجد را پوشش دهند. این امر باعث می‌شود که تمامی نقاط مسجد، حتی اطراف ستون‌ها هم مفروش شوند.
4. اقتصادی‌تر بودن فرش مسجدی محرابی:
در مقایسه با فرش‌های معمولی، تعویض یا ترمیم سجاده فرش محرابی اغلب با هزینه‌ی کم‌تری انجام می‌شود.
5. تنوع در طرح و نقشه:
فرش ماشینی سجاده ای با رنگ‌ها و طرح‌های متنوعی تولید می‌شود. این تنوع به مسجد‌ها امکان می‌دهد تا طرح قالی مناسب را با سلیقه و سبک معماری مکان خود انتخاب کنند.
6. نظم و یکپارچگی صفوف نمازگزاران:
استفاده از فرش محرابی برای مسجد، به ایجاد نظم و یکپارچگی در صفوف نمازگزاران کمک می‌کند. از آنجاییکه این فرش‌ها جهت قبله را برای هر فرد مشخص می‌کنند، به‌راحتی می‌توانند در صف‌های منظم ایستاده و نماز بخوانند.
