در کاشان به واسطهی کارخانههای ریسندگی و بافندگی فراوان، انواع فرش ماشینی تولید میشود؛ از جملهی آنها میتوان به فرشهای خانگی، فرش عروسکی، گلیم، گبه و همینطور فرش طرح سجاده اشاره کنیم.
کاشان، شهری با تاریخچهی طولانی در تولید فرشهای دستبافت و ماشینی است که میتوانیم بگوییم سجاده فرش کاشان نیز بهعنوان یکی از تخصصهای خاص این منطقه به شمار میرود.
این نوع قالیها، ویژهی مساجد، نمازخانهها و سایر اماکن مذهبی تولید میشوند و دارای طرحها و نقوشی هستند که ارتباط عمیقی با اسلام و فرهنگ ایرانی دارند. در این مقاله به معرفی، تاریخچه، مواد مورد استفاده، طراحی و معنویت فرش نماز میپردازیم.
معرفی انواع فرش طرح سجاده
در سالهای اخیر باتوجه به رشد تکنولوژی و پیشرفتهای گستردهای که در نرمافزارهای کامپیوتری وجود داشته است، این امر به کمک صنعت بافندگی آمده و باعث شده فرش مسجد در انواع طرحها به تولید برسد. قبلتر از قالیهای معمولی و کلاسیک 12 متری و 9 متری در مساجد و نمازخانهها مورد استفاده قرار میگرفت ولی اکنون هم طرح و نقشه و هم سایز فرشهای سجاده ای متفاوت و بروز شدهاند.
فرش طرح سجاده به دو دستهی محرابدار و بدون نقش محراب تقسیم میگردد. بهصورت جزئیتر میتوانیم فرشهای مسجدی بدون محراب را نیز به دو زیرمجموعهی باحاشیه و بدون حاشیه دستهبندی کنیم.
مشخصا همانطور که همگی آشنا هستید، طرح محرابی موردپسندترین فرش مسجدی بهحساب میآید که هر تک محراب، مخصوص یک نمازگزار میشود و انسجام بسیار خوبی را در صفوف نماز جماعت ایجاد میکند. فرشهای تکحاشیه را تشریفاتی میگوییم که آن حاشیه معمولا برای جای مهر نمازگزاران مورد استفاده قرار میگیرد. و سومین مورد هم که بدون حاشیه هست، اصطلاحا طرح کاشیکاری یکتکه (یکپارچه) مینامیم. در جدول زیر ابعاد و مشخصات هریک را ذکر کردیم:
- | نوع فرش طرح سجاده | طول (متر) | عرض (متر) |
---|---|---|---|
1 | معمولی (کلاسیک) | 4 | 3 |
2 | فرش محرابی | آزاد | 1/25 |
3 | تشریفاتی | آزاد | 1/25 |
4 | یکپارچه | آزاد | 2/5 |
نوع فرش طرح سجاده | عرض (متر) | طول (متر) |
---|---|---|
معمولی 12 متری | 3 | 4 |
محرابی | 1/25 | آزاد |
تشریفاتی | 1/25 | آزاد |
یکپارچه | 2/5 | آزاد |
انتخاب نوع فرش طرح سجاده
سجاده فرش بهعنوان یک عنصر مهم در مکانهای مذهبی نقش بسیار بزرگی در ایجاد وحدت و ارتباط عمیق با معبود دارد. انتخاب طرح و رنگ فرش سجاده ای نیاز بهتوجه دقیق به فرهنگ و اعتقادات مردمان هر منطقه و نیازهای مکانهای مذهبی دارد. در ادامهی این مقاله، دو عامل اصلی برای انتخاب نوع طرح فرش نماز، یعنی فرهنگ و اعتقادات مردمان و نوع مکان مذهبی مورد بررسی قرار میگیرد.
تأثیر اعتقادات بر انتخاب فرش طرح سجاده
فرهنگ و اعتقادات مردمان یک شهر یا یک منطقه میتواند تأثیر زیادی بر انتخاب نوع فرش مسجد داشته باشد. مردمان هر منطقه بر اساس باورها و اعتقادات دینی و مذهبی خود، تمایلها و نگرشهای خاصی نسبت به طرحها و نقشههای سجاده دارند.
بهطور مثال در برخی شهرها، بهویژه در بین مناطق سنینشین، بهدلیل باورهای مذهبی و اعتقادات متفاوت، استفاده از فرش بدون محراب متداولتر است. درواقع اعتقاد بر این است که فرش محرابی قدری فاصله بین نمازگزاران ایجاد میکند و بهتر است از طرحهای تشریفات استفاده گردد.
همچنین برخی دیگر میگویند هرچه فرش طرح سجاده سادهتر باشد بهتر خواهد بود بهاین دلیل که نقشههای شلوغ ممکن است تمرکز افراد را در هنگام خواندن نماز جماعت پرت کند.
انتخاب طرح براساس نوع مکان مذهبی
نوع مکان مذهبی نیز تأثیر بسیاری بر انتخاب طرح سجاده فرش دارد. مساجد، حسینیهها، امامزادهها و زیارتگاهها از نظر نوع برگزاری مراسمات مذهبی قدری بایکدیگر متفاوت هستند.
بهطور مثال در مساجد و نمازخانهها که عموماً نماز جماعت در آنها برگزار میگردد و نظم و ترتیب صفوف نماز جماعت از اهمیت بالایی برخوردار است، بهتر است از فرش محرابدار استفاده شود.
یا برای حسینیهها که عموماً مجالس عزاداری و مراسم تشریفاتی را برگزار میکنند، مناسبتر است که از فرش طرح سجاده تشریفاتی استفاده شود.
همچنین برای امامزادهها و زیارتگاهها که ترتیب صفها مورد نظر نیست و معمولاً مکانهای زیارتی هستند، بهتر است از فرشهای یکپارچه با طرح کاشیکاری استفاده گردد. این نوع فرشها با طراحیهای زیبا و یکپارچه به زیبایی مکان مذهبی افزوده و فضایی صمیمی و آرام را ایجاد میکنند.
پس انتخاب طرح و نقشهی فرش مسجدی به فرهنگ و باور مردمان هر منطقه و نیازهای مکانهای مذهبی بستگی دارد. همچنین، انتخاب صحیح قالی به ایجاد محیطی زیبا، منظم و مطابق با اعتقادات دینی کمک میکند و به نمازگزاران احساس راحتی و آرامش را القا میکند.
اهمیت فرش طرح سجاده در مساجد
مسجد بهعنوان مکانی مقدس و معنوی در اسلام، مکانی است که مسلمانان بهمنظور انجام نماز و عبادات دیگر به آن مراجعه میکنند. اهمیت ایجاد یک محیط زیبا، آرامشبخش و منظم در مساجد و نمازخانهها برای نمازگزاران بسیار مهم است. یکی از عناصر کلیدی در ایجاد این محیط زیبا و منظم، استفاده از طرح فرش سجاده مناسب است.
ایجاد نظم و جذب حداکثری
تعیین مکان نماز: فرش طرح سجاده بهعنوان یک مرجع تعیین مکان نماز در مساجد عمل میکند. ظرافت و دقت در طراحی این فرشهای مسجدی، به نمازگزاران کمک میکند تا در هنگام اقامهی نمازجماعت بهراحتی و بانظم به محل نماز برسند. این ترتیب و نظم باعث جلب ارادهی نمازگزاران برای شرکت فعال در نماز میشود.
جلب نمازگزاران: اهمیت استفاده از سجاده فرش در مساجد بیشتر از همه در جلب نمازگزاران نمازخانهها تأثیرگذار است. نظم، ترتیب، زیبایی و آرامشی که این فرشها ایجاد میکنند، باعث میشود نمازگزاران بیشتری به مسجد مراجعه کنند. این ارتقاء در شمار نمازگزاران بهنوعی به تقوا و عبادت عمیقتر در جامعه کمک میکند.
زیبایی و آرامش فرش طرح سجاده
زینت و زیبایی: انواع فرش مسجدی با نقوش و طراحیهای خاص خود، به زیبایی مسجد و نمازخانه میافزایند. این فرشها نهتنها یک وسیلهی تزئینی در محیط مذهبی بهحساب میآیند، بلکه یک اثر هنری نیز بهشمار میروند که تاریخچه و فرهنگ ایران را به تماشاگران نشان میدهند.
آرامش و انس با معبود: فرش سجاده کاشان با رنگها و نقوش خاص خود، برای نمازگزاران احساس آرامش و انس با معبود را به ارمغان میآورند. این احساس آرامش به مردم اجازه میدهد تا علاوهبر حفظ وحدت، بهطور کامل در نمازشان تمرکز کنند و ارتباط عمیقی با خدا برقرار کنند.
حسن ختام مقاله اینکه، فرشهای سجاده ای نهتنها بهعنوان یک عنصر زینتبخش در مساجد عمل میکنند، بلکه نقش اساسی در ایجاد نظم، ترتیب، زیبایی و آرامش در محیط مذهبی دارند. این فرشها با ایجاد محیطی مناسب برای نماز و عبادت، به افزایش شرکت نمازگزاران و تقوای اجتماعی کمک میکنند.